Şirket değerleme, bir şirketin mevcut şekli ile el değiştirilmesi durumunda ne kadarlık bir fiyata bu işlemin gerçekleşebileceğini tespit etmek amacıyla yapılır.

Şirket değeri, bir şirketin el değiştirmesinde baz alınacak fiyat olmasının yanında aynı zamanda şirketin tüm varlık ve faaliyetlerinin barındıran bir mekanizmadır. Bu nedenle şirket değeri, şirket ile ilgili tüm parametreleri içerir ve şirket kararlarına yön verir.

Dünyada, ülkede, piyasada, sektörde, rakiplerimizde ve daha birçok konuda her an, her saniye birçok değişiklik olmaktadır. Şirketimiz ise bu gelişmelerin hiçbirisinden bağımsız değildir. Bu nedenle bir şirketin değeri, sadece kendi bünyesinde yaşanan gelişmelerden değil, dünyada ve ülkede meydana gelen tüm değişimlerden etkilenir. Yapılan değerleme çalışmalarında bu etkilerin tamamı göz önünde bulundurulmak zorunludur. Aksi taktirde sağlıklı bir değerleme olmayacaktır.

Yani bir şirketin değerini belirleyen unsurlar sadece kendi bünyesinde yürüttüğü faaliyetler değil, ülke, dünya ve sektörde yaşanacak tüm gelişmelerden etkilenir.

Her firma ayrı bir karaktere sahiptir ve aynı sektörde, tamamen aynı faaliyetleri yürüten firmaların bile tamamen farklı karakterleri vardır. İki firma asla aynı yapıya sahip olamaz. Bu nedenle her firmanın farklı şekilde incelenmesi ve karakterinin ortaya çıkarılarak değerlemesinin yapılması gerekir.

Yapılan şirket değerlemelerinde tüm bu unsurların şirket değerine etkisi göz önüne serildikten sonra birçok sorunun da cevabı ortaya çıkacaktır. Örneğin;

• Şirket bugün el değiştirirse hangi fiyattan bu durum gerçekleşir?
• Gelecek yıl satışı gerçekleşecek olan şirketin o zamana kadar değerini artırmak için yönetim tarafından hangi değişiklikler yapılmalıdır?
• Bizi satın almak isteyen şirketin mevcut yapısına göre bize yaklaşık olarak hangi değeri verir?
• Şirketimizin satın alan kişinin bakış açısında göre değeri nedir?
• Satın alınacak olan yeni bir makinenin fiyatı 100 bin TL’yken bu yatırımın şirket değerine katkısı ne kadardır? Bu yatırımı yapmak doğru bir karar mıdır?
• Şirket cirosunu %1 artırmak şirket değerine ne kadar katkıda bulunur? Bu çerçevede şirket doğru yönetiliyor mu?
• Piyasa faizlerinin %1 artması durumunda şirketin ürün fiyatlarını ne kadar artırması gerekir?
• Tedarikçiler peşin ödeme durumunda fiyatı %1,3 düşürüyor? Peki bu fırsatı banka kredisi kullanarak değerlendirmek doğru bir karar mıdır?
• Mevcut durumda ve faiz oranlarında faktoring kullanmak gerçekten de avantajlı mıdır? Eğer avantajlı ise bunun ölçülebilir karşılığı nedir?
• Ticari borçları bir gün erken ödemenin avantaj veya dezavantajı nedir?
• Rakip firmalardan üstün veya düşük olan özelliklerim nedir?
• Sektör ortalamalarına göre hareket eden bir firma olsaydım değerim ne olurdu?
• Çeklerin banka teminatı ile erken tahsilinin avantaj ve dezavantajları ne ölçüdedir?
• Mamul maliyetlerinin %1 azalması piyasa değerini nasıl şekillendirir?
• Bu yıl ne kadar zam yaparsak şirketimiz değerini korur veya yapılan zamlar maksimum hangi seviyede olmalıdır?
• İlişkili/akraba firmaların piyasa değerine katkısı ne şekildedir? Holdingin bir firma satması durumunda diğer firmaların değerleri nasıl etkilenir?
• Yönetici maaşlarının piyasa değerine etkisi ne kadardır?
• Gayrimenkullerin elde tutulması mı daha doğrudur; yoksa gayrimenkullerin satılıp kirada kalmak mı daha doğrudur?

Yukarıdaki tüm soruların cevapları, şirket değerleme ile ölçülür ve etkileri detaylı şekilde gözler önüne serilmektedir.

Şirket değerlemede birçok yöntem kullanılmakla birlikte temel olarak benzerlik gösterirler. Değerleme çalışmalarında şirketleri gelir getiren fabrikalara benzetebiliriz. Amacımız bu fabrikada ne kadar nakit üretildiği bulmaktır. Bu çerçevede bir yandan bu fabrika harcama yaparken bir yandan da üretim yapar. Her ikisi arasındaki fark, bize ait olan tutar olup değerleme bu şekilde yapılır.

Ne zaman şirket değerleme?

Şirketin tamamen veya kısmen satılması

Şirket birleşmeleri

Ortaklık yapısının değişmesi (ortakların bir kısmının ayrılması, sermaye artırımı/azaltımı), Halka arz

Kredi alma sırasında hisselerin teminat verilmesi

Şirket performansının tespit edilmesi (Benzer şirketlere göre kıyaslama)

Ana ortakların stratejik planlarına yön vermek

Bilgi amaçlı (Holdinglerin, girişim sermayesi ortaklıklarının veya private equity kurumlarının sahibi oldukları şirketlerin değerlerini öğrenmek istemeleri gibi)

Alıcı ve Satıcıya Göre Değer

Bir şirketin değeri, hem alıcı ve hem de satıcıya göre değişebilir. Satın alan taraf ve satan taraf için birçok sebep olabilir.

Satın alan taraf için:

Yeni bir ülkeye, bölgeye, sektöre açılmak için bir kapı olabilir. Bu çerçevede kendi şirketi ile entegre ettiğinde satın alınan şirketin değeri, o şirketin faaliyet değerinin üzerinde olacaktır. Örneğin, Çimsa 2012 yılında Afyon Çimento’yu satın aldı. Afyon Çimento’nun üretim kapasitesi Çimsa’nın yaklaşık %5’i kadardı. Çimsa, Afyon’u satın alarak yeni müşteriler edindi. Bununla birlikte doğu Ege pazarına açılmış oldu.

Rakiplerin önünü kesmek için bir şirkete işleyen teşebbüs değerinin üzerinde bir fiyat verilebilir. • Haklar elde etmek için, örneğin yeni bir enerji lisansı almak yerine lisansı olan bir şirketin satın almak daha az maliyetli olabilir. • Vergi avantajı, örneğin gayrimenkul satın almak yerine gayrimenkulün sahibi olan firmayı satın almak gibi.

Haklar elde etmek için, örneğin yeni bir enerji lisansı almak yerine lisansı olan bir şirketin satın almak daha az maliyetli olabilir. • Vergi avantajı, örneğin gayrimenkul satın almak yerine gayrimenkulün sahibi olan firmayı satın almak gibi.

Vergi avantajı, örneğin gayrimenkul satın almak yerine gayrimenkulün sahibi olan firmayı satın almak gibi.

Satan taraf için (satın alan tarafın avantajları da bir arada düşünüldüğünde):

Teklif edilen değer, şirketin gerçek değerinin üzerinde olabilir.

Satan taraf (holding vb.), ilgili iş kolunda yeterli rekabet gücüne sahip olmayabilir. Yani şirketin gelecek dönemlerde güçlü şirketler karşısında yok olması yerine, şirketi rakiplere satmayı daha avantajlı bulabilir.

Diğer nedenler (yönetimsel problemler, sektörel problemler, sistematik riskler vb.)

Neden değerleme raporu hazırlanır?

1. Şirketin el değiştirme değerini tespit etmek için değerleme raporu yazılır. Buna karşın tek amaç bu değildir:

2. Şirketin nasıl para kazandığı, nasıl işlediği vb. tüm gerçekleri gözler önüne sermek için değerleme yapılır. Böylece şirketin kendi değerini artırmak için gerekli parametreler tespit edilerek değeri artırma faaliyetlerine girişilebilir. Örneğin, piyasada işlem görmekte olan bazı firmalar, ticari faaliyetleri yerine müşteri kitlelerinin yapısı nedeniyle aslında faizden para kazanmaktadırlar. Bazı firmalar ise ticari firmalar gibi görünmelerine rağmen bünyelerinde fazla gayrimenkul bulundurmaları nedeniyle aslında ticaret değil, gayrimenkul firmasıdırlar. Bazı firmalar ise bünyelerinde fazla hisse senedi bulundurdukları için ticari firma olma vasfından ziyade holding yapısındadırlar. Değerleme raporları, tüm bu gerçekleri gözler önüne serer.

3. Faaliyetlerin yeniden düzenlenmesi ve faaliyet değerlerinin tespiti için. Örneğin, bazı firmaların sahip oldukları gayrimenkullerin değerleri fazla olup, bu gayrimenkullerin üzerindeki fabrika binalarını kapatıp gayrimenkulleri satmaları, şirket için daha büyük değer sağlamaktadır. Ya da bazı firmaların sermayelerini ilgili iş koluna bağlamaları yerine şirketi kapatıp sermayeyi mevduata yatırmaları daha avantajlı olabilmektedir.
   a) Şirketin faaliyetlerinde, piyasada, makroekonomik gelişlerde, siyasi gelişmelerde vb. olaylarda değerinin ne yönde etkileneceğini göstermek amacıyla değerleme raporu yazılır.
   b) Faizlerdeki değişimin, enflasyonun, piyasada fiyatların değişiminin, girdi fiyatlarının vb. etkileri hakkında what-if analizleri hazırlanır.

4. Şirketin esas faaliyetleri, karlılık, yatırım, borçlanma maliyeti, alacak süresi, stok devir süresi vb. parametrelerindeki değişimlerin şirket değerine doğrudan etkisi rakamsal olarak tespit edilir.

5. Şirkete öneride bulunmak amacıyla da değerleme raporu yazılır. Finansal ve yönetimsel problemler gözler önüne serilerek tavsiyeler verilir. 

Şirket Değerleme Yöntemleri

Şirket değerleme konusunda birçok yöntem olmakla birlikte bunların çok kullanılanları aşağıda sıralanmıştır:

1. İndirgenmiş Nakit Akımı Analizi

2. Çarpan Analizi
 
3. Net Aktif Değer Analizi
 
4. İndirgenmiş Temettü Analizi

5. Banka Değerleme Yöntemleri